Yiɣi chaŋ yɛligu maŋamaŋa puuni

Grace Omaboe

Diyila Dagbani Wikipedia
Grace Omaboe
Nyafuman (en) Translate, Silimin gɔli June 10, 1946 (run 78)
O ya TiŋgbaŋGhana
A ya balliTwi (en) Translate
Education
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili
Twi (en) Translate
Tuma
Tumakpɛrikpɛrita, television personality (en) Translate, author (en) Translate, baaŋa ni politician (en) Translate
Notable workCrossfire (en) Translate
John and John
Matters of the Heart (en) Translate
Children of the Mountain (en) Translate
I Surrender (en) Translate
Kwaku Ananse (en) Translate
Obra (en) Translate
By the Fire Side (en) Translate
Sacrifice (en) Translate
Expectations (en) Translate
Red Carpet (en) Translate
Aloe Vera (film)
Yaa (en) Translate
IMDbnm5355730

Grace Omaboe (bɛ daa dɔɣi o l silimiin goli June biɛɣ'pia dali yuuni 1946), niriba pam tooi booni o la Maame Dokono nyɛla Ghana nima kpɛrikpɛrita ŋun nyɛ paɣa, telivisa zuɣu tun tumda, buku sabira n-ti pahi siyaasa niŋda kuro.[1][2][3] O daa na tumdi la Peace and Love Orphanage din pa nyɛ Graceful Grace school be Accra.[4] O nyɛla bɛ ni daa piigi so pahi ninvuɣ shɛba ban yɛn laɣindi 3Music Awards ka di nyɛla o kpaŋmaŋ zaŋ n-ti diɛma tuma yaɣili ŋɔ zuɣu.[5]

Grace Omaboe nyɛla bɛ ni daa dɔɣi so silimiin goli June biɛɣ'pia dali yuuni 1946 tiŋa yuli booni Birim North ka di nyɛ din be Eastern region zaŋ n-ti Ghana. O daa chaŋ la Abetifi Girls School. Kpɛrikpɛrita ŋɔ ma nyɛ Madam Rebecca Afia Daadom ŋun yina Abirim din be Eastern Region ka daa kpi o yuun kɔbigi ni anu saha. Grace nyɛla din leei yilinima yuli ka di nyɛla tun'shɛli o ni daa tum Akan Drama Series "OBRA" ka di nyɛ bɛ ni daa yihi shɛli na GBC TV.[6] Grace Omaboe nyɛla bɛ ni daa dɔɣi so diɛmalana ka nyɛ ŋun mali kpaŋmaŋ diɛma tuma ni kam o ni be – ka di zuɣu che ka o tooi pahiri Ghana kpɛrigu nima ni pam. Pɔi ni ŋuna, o kpee nyɛla ŋun daa na kani n-ti pahi o nyaaŋa bɛ na bɛ nya o kpee ka na lihiri m-bori ŋuni tooi tum o tuma . O nyɛla ŋun tooi tumdi yaɣili kam bɛ yi zaŋ o niŋ. O nyɛla lahabali sabira, kpɛrikpɛrita, ladio mini telivisa lahabalitira, nuuni tun'baŋda, yili yiinda ka nyɛ ŋun maani sokam viɛnyɛla. Bin din gbaai o lahabali sabbu piligu zaŋ n-ti television series din nyɛ saha kam, Osofo Dadzie – Grace Omaboe. O tuma zaŋ n-ti Abetifi Girls School zuɣu daa che ka bɛ saɣi n-ti o ni o leei sabi sabira zaŋ n-ti Osofo Dadzie laɣingu mini laɣingu maa nyaaŋa. Sinii yaara baŋda Nana Bosompra nyɛla ŋun daa kpaŋsi ni o pahi o zuɣu ka bɛ yaai Keteke niŋ Ghana Broadcasting Corporation ka di daa leei o kpɛrigu kpɛribu tuuli tuma. Di nyaaŋa, o daa labi neei TV series ka daa taɣi di yuli labisi Obra – telivisa zuɣu sinii waɣalin din na min zaŋ wuhi Ghana nima.[7]

Grace Omaboe daa na tumi nyɛ sabi sabira zaŋ n-ti Osofo Dadzi din daa be 70s din daa niŋ ka Nana Bosompra daa kpaŋsi o ni pahi ka bɛ yaai sinii yuli booni Keteke.[8] Grace Omaboe daa tuumi plilgi kpɛrigu kpɛribu Keteke TV series niŋ Ghanaian State-owned TV, GTV. O daa tuɣiya ni n-daa ti leei kpɛrikpɛrita baŋda o saha maa din daa niŋ ka o niŋ kpaŋmaŋ pam ka daa yaai yuuni 1980s/1990s Akan drama series Obra niŋ GTV ka daa lahi pahi shikuru baŋsim lahabali niŋbu TV program n-tiri bihi ka daa booni li By The Fire Side. Niriba pam nyɛla ban tooi booni o Maame Dokono (din daa niŋ ka o nyɛ dikunu kɔha nyaaŋa), o nyɛla ŋun pahi ka bɛ kpɛri Ghanaian sinii nima din nyɛ Akan mini silimiinsili. O nyɛla ŋun daa be yuuni 2013 sinii ŋmaa Kwaku Ananse mini Children of the Mountain (2016) puuni.[9][10]

Yuuni 2000 mini yuuni 2004, Omaboe nyɛla ŋun daa kpaɣiri m-bo National Democratic Congress (NDC) mabiligu jintɔri tali piibu-piibu New Abirem zaŋ n-ti Birim North Constituency din be Eastern Region. Yuuni 2008, Omaboe nyɛla ŋun daa yi kpɛ New Patriotic Party (NPP).[11] Omaboe daa yɛliya ni NDC ŋma la ʒiri pa o ka lala yɛltɔɣa ŋɔ ti ʒi ni di chami kootu ni.[12] O che siyaasa tali yuuni 2016 ka daa yɛlli ni di nyɛla saha dibu, liɣiri saɣimbu n-ti pahi ʒiri ŋmabu.[13]

Omaboe nyɛla bɛ ni daa piigi so ni o leei zuɣulan zaŋ n-ti yuuni 2017 Golden Movie Awards Africa (GMAA).[14][15]

  • Obra
  • Kwaku Ananse (2013) as Aso Yaa
  • I Surrender (1998) as Julie
  • P over D (2019) as Maame Serwaa
  • Children of The Mountain (2016) as Naana
  • Amerikafo (2018) as Grandma
  • Matters of the Heart (1993)
  • John and John (2017)
  • Crossfire
  • Sacrifice
  • Expectations (1999) as Obaa Mercy
  • Keteke
  • Jewels (1999)
  • Aloe Vera

Grace Omaboe nyɛla ŋun daa kuli doo amaa ka bɛ daa luhi ka wurim.[16] Grace Omaboe nyɛla ŋun mali bihi ayobu ka bɛ bihi ayi nyɛ ban be United States, bihi ayi be Netherlands ka ban kpalim be Ghana.[17][18][19][20]

Grace Omaboe nyɛla ŋun kuli dabba ayi amaa saha ŋɔ ka nyɛ ŋun yi o yidana ŋun pahiri ayi maa yiŋ. O nyɛla ŋun mali bihi anahi ni o tuuli yidana maa ka mali bihi ayi ni o yidana so ŋun pahiri ayi. O nyɛla ŋun yɛlli ni o luhi ka wurim ni o yidana nima ŋɔ nyɛla kpɛrigu kpɛribu zuɣu.

ŋuma ŋuma nyɛla din yina wuhiri ni Grace Omaboe's mini David Dontoh nyɛla ban laɣiri taba tum be Keteke mini Obra. Niriba nyɛla ban mali dihitabili ni bɛ laɣa taba paai yuma anahi. David daa bi saɣi n-ti be zaɣisi lala ŋuma ŋuma ŋɔ[21] amaa ka daa yɛlli ni bɛ niriba ayi maa nyɛla ban nyɛ zosim ni ka nyɛ ban daa miri taba saha shɛli Grace Omaboe tuuli yidana ni daa kpi. Grace Omaboe nyɛla ŋun daa yɛlli ni bɛ daa laɣari taba ka daa ti kpalim laɣim be luɣ'yini.[22] Lahabali din yina Grace wuhiya ni bɛ daa laɣari la taba ka daa mali niya ni bɛ niŋ amiliya. David nyɛla ŋun daa bori ni dɔɣi amaa Grace daa pun mali la bihi ayobu. O nyɛla ŋun daa lahi gari yuun pihinahi ka daa niŋ niya ni o ku lahi dɔɣi. David daa na nyɛla zaɣ'poli ŋun daa mali bihi ayi ka daa na bori ni o nya bihi pahi. Bɛ niriba ayi maa nyɛla ban daa waligi taba amaa ka na kuli nyɛ zo nima.[23][24]

  1. Grace Omaboe Mom Dies At 105 (en).
  2. Politics scares me now - Maame Dokono.
  3. In celebration of Grace Omaboe: Most talented Ghanaian entertainer (en-gb) (2018-03-12).
  4. Personality Profile: Grace Omaboe; A veteran Ghanaian actress – Today Newspaper (en-US).
  5. Theresa Ayoade, Akosua Adjepong, Daughters of Glorious Jesus, others honoured at 3Music Women's Brunch - MyJoyOnline.com (en-US).
  6. Maame Dokono loses mother (en) (2017-03-24).
  7. Grace Omaboe, Biography, Age, Education, By The Fire Side, Net Worth, Date Of Birth, Maame Dokono, Birthday » GhLinks.com.gh™ (en-US).
  8. In celebration of Grace Omaboe: Most talented Ghanaian entertainer (en-gb) (2018-03-12).
  9. Kwaku Ananse Film by Akosua Adoma Owusu. 2dots.co.
  10. Grace Omaboe.
  11. Maame Dokono defects to NPP (en) (30 November 2001).
  12. NDC destroyed my life – Maame Dokono (en-gb).
  13. Essah, Helena (2016-03-22). Maame Dokono: Politics is all full of lies.
  14. Grace Omaboe appointed head of jury for 2017 GMAA (en) (27 May 2017).
  15. Grace Omaboe appointed head of jury for 2017 GMAA (en-US).
  16. I regret leaving my first husband – Maame Dokono (en) (30 October 2017).
  17. Juanita Sallah. I wish I could do 'By the Fireside' again – Maame Dokono. starrfmonline.com.
  18. The New York Times Movies
  19. News Ghana (13 June 2015). Veteran actress Grace Omaboe dazzles at Golden Movie Awards screening. newsghana.com.gh.
  20. Patrick Ayumu. Maame Dokono was a "disaster" for NPP – Arthur K. starrfmonline.com.
  21. Archived at Ghostarchive and the Wayback Machine: Veteran Ghanaian actor David Dontoh talks about his life, acting career and more on Upside Down. YouTube.
  22. Maame Dokono explains break up with David Dontor (26 November 2019).
  23. 'I Broke up with David Dontoh Because I Couldn't Give Him a Child"-Maame Dokono Reveals (30 March 2021).
  24. My inability to give David Dontoh a child broke us up – Maame Dokono (31 March 2021).